Καρόσι*

 

“If the spell won’t kill you, your ego does” Kovacs

Η Σχολή Χόγκουαρτς του Χάρι Πότερ, το Εργοστάσιο Σοκολάτας του Γουίλι Γουόνκα, η Συννεφούπολη του Πολέμου των Άστρων, το Ρίβεντελ του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Χριστουγεννότοπος της Βικ Μακουήν… Μυστηριώδεις, ερμητικοί σχεδόν «ενδότοποι» γεμίζουν τις σελίδες τόσων και τόσων παραμυθιών της παιδικής μας –και όχι μόνο- ηλικίας. Ζητάς τη χάρη και αυτή γίνεται!

Αρκεί να το έχεις πραγματική ανάγκη. Μόνη προϋπόθεση.

Όταν όμως τα μάγια λυθούν και χάσεις για λίγο ή πολύ τον δρόμο για αυτούς τους ενδότοπους, πάει να πει πως μεγάλωσες. Το καταλαβαίνεις  ξαφνικά όταν συνειδητοποιείς πως αντί για τα φωτάκια στο χριστουγεννιάτικο δέντρο κοιτάζεις εδώ και ώρα την αντανάκλασή τους στο τζάμι.

Και τότε ψάχνεις για να βρεις καινούριο καταφύγιο, καινούριο μαγικό.

Τις μισές φορές η έκρηξη συντελείται μέσα σου και τις άλλες μισές από έξω προς τα μέσα, μια ενδόρρηξη. Σε κάθε περίπτωση , όσο αμήχανος κι αν νιώθεις . το θέαμα είναι εντυπωσιακό, όπως κάθε φορά που διασταυρώνονται το υπέροχο με το αναπόφευκτο. Μια γλυκιά αγωνία.

Και όταν τα βεγγαλικά ξεθωριάσουν, μένουν οι σιωπές. Αυτές που χτίζεις εσύ και που τις ακούς μόνο εσύ για να ακούσεις έπειτα και ό,τι στ’αλήθεια ακούγεται. Ένας καινούριος ενδότοπος σπλαχνικός αρχίζει και παίρνει μορφή. Και παίρνει και ονόματα της μόδας, Διαλογισμός, γιόγκα, μέθοδος Feldenkreis και vipassana, shamatha  (για προχωρημένους λύτες). Ενδότοποι πιο παλιοί και πιο παγκόσμιοι αν κάνεις την αναδρομή προς τα πίσω και από αυτούς  του  Άντερσεν ή των αδελφών Γκριμ.

Και τότε τα παραμύθια ενηλικιώνονται και φοράνε ψηλά τακούνια. Και μαζί τους ψηλώνεις κι εσύ.

Σοφία Κάσση

*Ο ιαπωνικός όρος καρόσι αποδίδει τον διεθνή όρο burnout (=σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης). Στο παρόν κείμενο χρησιμοποιείται υπό την ευρεία έννοια της ψυχικής κόπωσης. 

«Σκέψη για τη σκέψη»

Το άτομο δεν περιορίζεται μόνο στο να παρατηρεί, να αξιολογεί και να τροποποιεί τη συμπεριφορά του. Διαθέτει επίσης την εκπληκτική ιδιότητα να παρατηρεί, να αξιολογεί και να τροποποιεί την ίδια του τη γνωσιακή λειτουργία. Πρόκειται για τη λεγόμενη μεταγνωσιακή ικανότητα, την ικανότητα να στοχάζεται πάνω στις γνωστικές του διαδικασίες, να κατανοεί και να επεξεργάζεται τις διαδικασίες της σκέψης του.

Τον όρο µεταγνώση (metacognition) ή διαφορετικά «σκέψη για τη σκέψη» καθιέρωσε η Γνωστική Ψυχολογία. Πρόκειται για τη συνειδητοποίηση την οποία εκ των υστέρων (-μετά-) αποκτά το άτομο για τη γνώση που κατέχει, τις διαδικασίες που χρησιμοποίησε προκειμένου να την αποκτήσει και τα αποτελέσματα τους. Με άλλα λόγια είναι η ενημερότητα που έχουμε για τους γνωστικούς μας μηχανισμούς και το πώς αυτοί λειτουργούν.

Το άτοµο πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει ποια είναι η υπάρχουσα γνώση του, αν αυτή επαρκεί για να αντιµετωπίσει μια συγκεκριµένη προβληµατική κατάσταση, αν πρέπει να γίνουν αναπροσαρµογές, ποιος στρατηγικός σχεδιασµός απαιτείται για τη λύση του προβλήµατος και αν η σειρά των ενεργειών επίλυσης οδηγεί στο ζητούµενο αποτέλεσµα. Γνωρίζοντας πώς λειτουργεί η γνωστική του «µηχανή», µπορεί κανείς να προγραµµατίζει, να προβλέπει, να κατευθύνει και να αξιολογεί τις σκέψεις του.

Η γνώση που αποκτάται µέσα από τη µεταγνωστική διαδικασία ονοµάζεται µεταγνωστική γνώση (metacognition knowledge) και προϋποθέτει αναλογισμό πάνω στο περιεχόμενο της ήδη αποκτηθείσας εμπειρίας και της μνήμης. Οι μεταγνωστικές εμπειρίες αναφέρονται σε ο,τιδήποτε βιώνει (συναισθηματικά ή γνωστικά) το άτομο κατά τη διάρκεια της γνωστικής επεξεργασίας-ενασχόλησης.  Οι άλλες µορφές, οι μεταγνωστικές δεξιότητες, αναφέρονται στη γνώση των στόχων και των στρατηγικών και αφορούν την ενηµερότητα για τον αντικειµενικό σκοπό της γνωστικής δράσης, καθώς και των διαδικασιών που χρησιµοποιούνται για την επίτευξη του στόχου αυτού.

Η µεταγνώση, λοιπόν, κινείται σε ένα επίπεδο ανώτερο της βασικής λειτουργίας επεξεργασίας των πληροφοριών και των αυτοµάτων διεργασιών, γιατί προϋποθέτει ενηµερότητα για τις προηγούµενες γνωστικές μας καταστάσεις.

Ελένη Χρα

Froglessness

«Μνήμη σημαίνει να συγκρατείς. Εγώ δεν κράτησα ποτέ κανέναν»

Eric Fottorino

Ενας κυκλος, μια κουκιδα και αναμεσα τους ενας  χωρος κενος. Με τι  θα τον γεμισεις; Aραγε πρεπει; Κι αν παραμεινει κενος; Η κουκιδα θα μεινει μονη και δεν θα συναντηθει ποτε ξανα με τον κυκλο που την περιβαλλει; Κι αν μεινει μονη, τοτε τι; Θα αναγκαστει να βυθιστει στον απαλο της κοσμο; Έναν κοσμο λεξεις και εικονες; Λεξεις αλλων και εικονες άλλων ;

Μια νέα παθολογία. "Η ασθένεια του χρόνου".Ένα είδος εθισμού στην αδρεναλίνη που μόνο η ταχύτητα μπορεί να προσφέρει.

 Όπως στο σύνδρομο Korsakoff, που αναφέρεται σε μια γενικευμένη διαταραχή της μνήμης όπου ο ασθενής βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση, την οποία αποπειράται να αντισταθμίσει μέσω της επινόησης νέων, αλλά ψευδών αναμνήσεων, στη νέα αυτή ασθένεια του χρόνου, ο ασθενής παρουσιάζει παρόμοια συμπτώματα ελλειμματικής προσοχής και αποπροσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνοž με μια ειδοποιό ωστόσο διαφορά: η διαταραχή εντοπίζεται στο εδώ και τώρα και όχι στον παρελθόντα χρόνο. Ο ασθενής αδυνατεί να ζήσει στο παρόν και «επιβιώνει» σε αυτό κάνοντας σχέδια για το μέλλον, ονειροπολώντας ή απλώς περνώντας μέσα από αυτό χωρίς να αφήνει ίχνη.

Κι οταν η κουκιδα ψαξει να βρει δικες της λεξεις και δικες της εικονες, νιώθει αδύναμη. Η κουκιδα δεν μπορει μονη της στιγμη.Ετσι τουλαχιστον πιστευει. Ωσπου

Σαν πανωφορι φερνει τα μεσα εξω και η κουκιδα γινεται ο εξω κυκλος που μεσα του κουβαλαει εναν αλλο πιο μικρο. Που παει οπου παει κι αυτή και μεγαλωνει μονο αν αυτη τον «ταϊσει». Μα οταν τον «ταϊσει», παραξενο ποσο μεγαλος μπορει να γινει!Και τοτε η κουκιδα εχει καποιον να φροντιζει. Δεν περιμενει πια τον εξω κυκλο να φροντισει εκεινη.Ειναι εκεινη ο εξω κυκλος.

Froglessness. Το αντίδοτο γι’αυτή τη νέα ασθένεια. Η έννοια της froglessness μας καλεί σε παύση. Έτσι απλά.  Σε παύση ενδοσκόπησης και επανεκκίνησης. Η έννοια της froglessness μοιάζει με το καλοκαίρι. Ο βάτραχος μέσα μας, που βρισκεται σε αέναη κίνηση, τώρα μπορεί να ξεκουραστεί.

Τα καλοκαιρια μαθαινουμε να παιζουμε αλλιως. Καθως αυτά  πλησιαζουν, οι βαλιτσες αδειαζουν. Τα καλοκαιρια είναι χρονος σκετος. Αυτοσχεδιασμος. Η κουκιδα στην αρχη στη μεση και ο κυκλος απεξω . Και η αποσταση αναμεσα. Σκυβεις στη βαλιτσα για να βρεις υλικα να αυτοσχεδιασεις και με αγωνια διαπιστωνεις πως είναι αδεια.

Και η κουκιδα υστερα γινεται ο κυκλος και ο κυκλος κουκιδα... και η αποσταση αναμεσα ειναι ησυχια και ενεργεια και σκεψη και μη σκεψη και επαναπροσδιορισμοι. Σαν να κρατας εναν καθρεφτη και παρατηρεις οσα πριν περνουσαν απαρατηρητα. Σα να σκεφτεσαι τη μπουκια σου οσο την μασας. Ποσο συχνα συνεβαινε αυτο πριν; Για σκεψου (αν εχεις χρονο να σκεφτεις…)

Σαν τους αζτεκους που για να κρατουν τον ηλιο ευχαριστημενο θυσιαζαν χιλιαδες ζωες ωστε το κοκκινο από το αιμα τους να γινει το κιτρινο της ευλογιας του, ετσι και οι παύσεις θυσιαζουν τους κυκλους τους εξω στον μεσα κυκλο που ολοενα δυναμωνει.

Και τότε είναι στην αποκλειστική ευθύνη του (πρώην) ασθενή- βατράχου να κάνει τη σωστή στίξη του χρόνου του…

Σοφία Κάσση

Πόσο καλός ακροατής είσαι;

Έχει τύχει ποτέ να αισθανθείς ότι ο φίλος σου δεν ανταποκρίνεται ουσιαστικά όταν του μιλάς για κάτι που σε απασχολεί έντονα; Ή σου έχει συμβεί ποτέ να βρίσκεσαι εσύ στην αντίστοιχη θέση και να αναρωτιέσαι κατά πόσο ήσουν βοηθητικός για τον φίλο σου; Νομίζω ότι όλοι μας λίγο πολύ έχουμε βρεθεί και στις δύο θέσεις.

Για να είναι όσο το δυνατό πιο αποτελεσματική η αλληλεπίδραση μεταξύ δύο ανθρώπων χρειάζεται απαραίτητα να υπάρχει αυτό που ονομάζουμε Ενεργητική ακρόαση. Πρόκειται  για μια από τις πιο ουσιαστικές δεξιότητες επικοινωνίας η οποία στηρίζεται στην ικανότητα για προσεκτική παρακολούθηση των όσων λέει ο συνομιλητής μας (λεκτικό περιεχόμενο) αλλά και των όσων δεν λέει (υποβόσκοντα συναισθήματα) και στην ικανότητα αντανάκλασης αυτών πίσω σε εκείνον  για να ελεγχθεί το κατά πόσο τα έχουμε κατανοήσει σωστά.

Σαφώς πρόκειται για μια πιο ουσιαστική διαδικασία από το να επαναλαμβάνουμε απλά αυτά που έχουμε ακούσει. Η ενεργητική ακρόαση απαιτεί την προσπάθεια κατανόησης του άλλου μέσα από την ενσυναισθητική διαδικασία, από την προσπάθεια δηλαδή να μπούμε για λίγο στη θέση του άλλου. Με αυτόν τον τρόπο θα αντλήσουμε περισσότερες πληροφορίες, θα μάθουμε περισσότερα και θα κάνουμε λιγότερα λάθη στην επικοινωνία μας.

Τι μας κάνει όμως καλούς ακροατές;

1.      Η βλεμματική επαφή. Χρησιμοποιείστε αυτό που βλέπουν τα μάτια σας για να βοηθήσετε αυτό που ακούν τα αυτιά σας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παρατηρείτε προσεχτικά τα μη λεκτικά μηνύματα που στέλνει ο συνομιλητής σας μέσα από τις εκφράσεις του και τη στάση του σώματος του. Συγχρόνως μέσα από τη δική σας μη λεκτική επαφή (χαμόγελο, ελαφρύ κούνημα του κεφαλιού, ελαφριά κλίση του σώματος προς τα εμπρός) τον ενθαρρύνετε να μιλήσει με περισσότερες λεπτομέρειες.
2.     Ο έλεγχος των συναισθημάτων του συνομιλητή σας. Στο σημείο αυτό μπορεί να γίνουν πολλές παρεξηγήσεις πιστεύοντας ότι έχετε καταλάβει πώς νιώθει ο απέναντι σας αλλά τελικά να έχετε κάνει λάθος. Μη διστάσετε λοιπόν να καθρεφτίσετε στον άλλον το συναίσθημα που εσείς πιστεύετε ότι έχει χρησιμοποιώντας ανάλογες εκφράσεις όπως για παράδειγμα «Μου φαίνεται ότι είσαι λίγο αγχωμένος. Είναι έτσι; Αν όχι βοήθησε με να καταλάβω πως αισθάνεσαι» 
3.         Η χρήση ανοιχτών ερωτήσεων. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία στο άλλο άτομο να εξηγήσει περισσότερο αυτό που λέει δίνοντας περισσότερες πληροφορίες. Μπορούμε για παράδειγμα να κάνουμε την εξής ερώτηση «Μπορείς να μου μιλήσεις περισσότερο γι αυτό;». Παράλληλα ενθαρρύνετε τον συνομιλητή σας να συνεχίζει να εκφράζεται, χρησιμοποιώντας εκφράσεις που δείχνουν ότι ακούτε και περιμένετε να ακούσετε περισσότερα. Ενδεικτικές  λέξεις είναι «ναι», «μάλιστα», «καταλαβαίνω»
4.      Η αντανάκλαση του νοήματος όσων έχετε ακούσει. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είστε σε θέση να επαναλαμβάνετε με δικά σας λόγια ό,τι έχετε ακούσει ελέγχοντας τα και δείχνοντας την απαραίτητη κατανόηση.

Η σωστή επικοινωνία είναι λοιπόν μια δυναμική διαδικασία  η οποία προϋποθέτει όχι μόνο όσα λέμε ότι εννοούμε αλλά και όσα έχουμε ακούσει και κατανοήσει.

Επιχειρήστε την! 

                                                                                                     Ελένη Χρα

Like like είσαι εδώ;

‘’ Με λόγια, με φυσιογνωμία, και με τρόπους

μια εξαίρετη θα κάμω πανοπλία’’ Κ.Π.Καβάφης

Το παραμύθι αρχίζει κάπως έτσι:

   Αν τοποθετήσουμε ένα βρέφος μπροστά σε έναν καθρέφτη θα παρατηρήσουμε ότι αντιλαμβάνεται την αντανάκλασή του ως ένα ξεχωριστό πρόσωπο και θα προσπαθήσει να το πλησιάσει, να το αγγίξει. Σε δεύτερο χρόνο αντιλαμβάνεται ότι αυτό που βλέπει είναι μια εικόνα και όχι ένα πρόσωπο που το κοιτάζει από την άλλη πλευρά, μόνο που δεν αναγνωρίζει αυτή την εικόνα ως δική του. Σε τρίτο χρόνο και λίγο πριν συμπληρώσει τον δεύτερο χρόνο της ζωής του θα είναι σε θέση να ταυτίσει την εικόνα αυτή με τη σωματική του εικόνα, στιγμή δομική για την δημιουργία του «Εγώ» του.

   Αναφερόμαστε ασφαλώς  στο καθοριστικό για την ναρκισσιστική ανάδυση του υποκειμένου, σύμφωνα με τον Jacques Lacan,  «στάδιο του καθρέφτη». Στο πλαίσιο του οποίου η κατάκτηση της ταυτότητας του υποκειμένου συντελείται μέσα από την αντίληψη της συνολικής εικόνας του σώματος. Μέσα από τη διαλεκτική του φαίνομαι και του είμαι. Καίριας σημασίας στο στάδιο αυτό είναι η παρουσία των σημαντικών Άλλων του περιβάλλοντος του παιδιού και κατά κύριο λόγο της μητέρας του με την οποία η σχέση του είναι εν γένει μια σχέση εξάρτησης.

Ο Άλλος είναι βλέμμα και φωνή. Ο Άλλος συμβολίζει.

   «Πού είσαι;», «Με ακούς;», «Ο χρήστης Χ βρίσκεται στην τοποθεσία Ψ», «Εγώ είμαι»…  Χρόνια μετά από εκείνη την πρώτη και πρωταρχική επικοινωνία η  καθημερινότητα κατακλύζεται από ερωτήσεις και δηλώσεις όπως οι παραπάνω που σωματοποιούν την απουσία, που ενεργοποιούν το φαντασιακό GPS πατώντας το κουμπί της όρασης και της ακοής.

Ο Άλλος είναι βλέμμα και φωνή. Ο Άλλος βάζει τα σημεία της στίξης στο άχρονο της καθημερινής αφήγησης.

   Τι γίνεται λοιπόν όταν μετωνυμικά (για να παραμείνουμε στο πνεύμα του Lacan) ο καθρέφτης γίνεται οθόνη; Ψηφιακό ίχνος στο οποίο προβάλλεται, κυριολεκτικά και μεταφορικά, η ανάγκη για αναγνώριση από ένα βλέμμα και μια φωνή, η ταύτιση με ένα «εσύ» στο πλαίσιο μιας φαντασιακής δυαδικότητας;

   Και τι θα γίνει άραγε αν  στο τέλος της μέρας οι ερωτήσεις αυτές μείνουν αναπάντητες και οι δηλώσεις δεν επικυρωθούν ή προσυπογραφούν  διαψεύδοντας τις προσδοκίες; Όταν ο σημαντικός Άλλος δεν θα είναι ο μάρτυρας-συνεργός-συνένοχος για να μας περικλείσει στον οπτικό και ηχητικό-ακουστικό του ορίζοντα κάνοντάς μας δώρο τον συμβολικό ζωτικό μας χώρο;

Τότε, αν το βλέμμα είναι κενό και η φωνή σιωπή,  θα γίνουμε το βλέμμα και η φωνή του εαυτού μας, πιο selfie-sh  από ποτέ και με την προσμονή  των likes , η νύχτα θα είναι μακριά γεμάτη αντικατοπτρισμούς σε ένα έρημο δάσος με καθρέφτες και κακούς λύκους…

Σοφία Κάσση

Ο δρόμος προς την ανθεκτικότητα

Πώς διαχειρίζεται ο καθένας από εμάς τις δύσκολες στιγμές; Ο θάνατος αγαπημένου προσώπου, η απώλεια της εργασίας, μια σοβαρή ασθένεια, μια τρομοκρατική επίθεση  είναι μόνο μερικά παραδείγματα τραυματικών γεγονότων που μπορεί να συμβούν στη ζωή ενός ανθρώπου. Παρά όμως τα έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα που γεννούν τέτοιου είδους καταστάσεις, οι περισσότεροι καταφέρνουν τελικά και ανταποκρίνονται στις αλλαγές. Πώς όμως τα καταφέρνουν;  

Η ανθεκτικότητα (resilience) αφορά στη διαδικασία προσαρμογής του ατόμου σε τραυματικές και στρεσογόνες  καταστάσεις ζωής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν βιώνει δυσάρεστα συναισθήματα, πόνο και απογοήτευση. Περιλαμβάνει συμπεριφορές, σκέψεις και πράξεις που μπορεί ο καθένας να μάθει και να εξελίξει.

Πολλές έρευνες υποστηρίζουν ότι σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της ανθεκτικότητας παίζει η ύπαρξη υποστηρικτικού οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Η ικανότητα να θέτει κάποιος ρεαλιστικούς στόχους, η αυτοπεποίθηση, οι δεξιότητες στην επικοινωνία και στην επίλυση προβλημάτων και η δυνατότητα να μπορεί να διαχειρίζεται τα έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα είναι μερικοί μόνο παράγοντες που σχετίζονται με την ανθεκτικότητα.

Πώς μπορούμε όμως να γίνουμε περισσότερο ανθεκτικοί; Ακολουθούν ορισμένοι τρόποι.

• Διατηρώντας  καλές και υποστηρικτικές σχέσεις με τους ανθρώπους γύρω μας
• Αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε τις δύσκολες καταστάσεις
• Θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους και υλοποιώντας τους με μεθοδικότητα
• Κατανοώντας ότι οι αλλαγές συμβαίνουν και είναι μέρος της ζωής μας
• Αναλαμβάνοντας δράση για ζητήματα που μας απασχολούν
• Φροντίζοντας για τη σωματική και ψυχική μας υγεία
• Κατανοώντας τις ανάγκες μας
• Κρατώντας αισιόδοξη στάση απέναντι στα πράγματα

Η ανθεκτικότητα δεν είναι τελικά ένα χαρακτηριστικό που είτε το έχουμε είτε δεν το έχουμε. Αφορά μια προσωπική διαδικασία  που κάνει ο καθένας ερχόμενος αντιμέτωπος με δύσκολες καταστάσεις  και γι' αυτό το λόγο  ο τρόπος με τον οποίο «χτίζεται» και αποκτιέται δεν είναι ο ίδιος για όλους τους ανθρώπους.

            Ελένη Χρα

Emptiness Syndrοme II

                                                                 

                                                                    

                                                             «Και έπεφτε, ολοένα έπεφτε. Και μια και δεν είχε τι άλλο να κάνει, συνέχισε να μιλάει στον εαυτό της»

Lewis Carroll , Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων

Προτού βρούμε τις διαφορές, ας ξεκινήσουμε από τη βασική τους ομοιότητα: το αίσθημα του ανικανοποίητου.

Στην πρώτη του μορφή*, το Σύνδρομο του Κενού ωθεί σε βεβιασμένες και συχνά ψυχαναγκαστικές επιλογές επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο το κοινωνικό στερεότυπο, ανακυκλώνοντας ενίοτε το οικογενειακό μυθιστόρημα. Ο Δούρειος  Ίππος των υποκοριστικών μεγεθύνει ύπουλα το ανικανοποίητο στην οξύμωρη μάλιστα προσπάθειά του να το εξαλείψει (!).

Στη δεύτερή του μορφή -όπως κάθε σύμπτωμα, όπως κάθε  καταγεγραμμένη ή άδηλη μορφή ψυχοπαθολογίας- το Σύνδρομο του Κενού προβάλλει σχεδόν σαν πολύτιμη ευκαιρία.

Και κάπου εδώ οι δύο μορφές του συνδρόμου ακολουθούν παράλληλους ή/και αντίθετους δρόμους καθώς οι διαφορές τους αρχίζουν να γίνονται πια αισθητές.

Εάν εστιάσουμε τη βαθιά υπαρξιακή αγωνία του σύγχρονου υποκειμένου στο αίσθημα του ανικανοποίητου, τότε μήπως άραγε προκειμένου να ελαττώσουμε το αίσθημα αυτό ή έστω να το διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα θα πρέπει πρώτα να αναζητήσουμε τι είναι αυτό που το τροφοδοτεί;

Ή ίσως καλύτερα αυτό που το νοηματοδοτεί;

Στην προσπάθειά του να βρει μια θέση στον κόσμο το υποκείμενο επιχειρεί να δίνει νόημα στην ύπαρξή του και στον κόσμο. Η προσπάθεια αυτή είναι διαρκής - κατ’εικόνα και καθ’ομοίωση αυτής της ίδιας της έννοιας του ανικανοποίητου!Και όσο η προσπάθεια δεν τελεσφορεί, όλο και  περισσότερο το κενό μεγαλώνει και η θέση του υποκειμένου στον κόσμο γίνεται όλο και πιο επισφαλής. Και όσο η θέση του στον κόσμο εκκρεμεί,  τόσο πιο πρόσκαιρο το νόημα που κάθε φορά δίνει το υποκείμενο στον εαυτό του και στον κόσμο και τόσο πιο έντονο το άγχος του υποκειμένου ώστε νομοτελειακά σχεδόν την επόμενη φορά να … αποτύχει καλύτερα. Κύκλος φαύλος.

Αν κοιτάξουμε από πιο κοντά όμως τον φαύλο κύκλο του κενού, αντί να οδηγηθούμε  σε αδιέξοδο, μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε αν  ήδη χωρίς να το γνωρίζουμε έχουμε στη διάθεσή μας  τα «κλειδιά» προς την αρχή του λαβυρίνθου; Μήπως αυτή ακριβώς η αίσθηση του παροδικού που συνδέει τον εαυτό μας με τον κόσμο είναι εκείνη που θα πρέπει να μας πείσει να μη γατζωνόμαστε τόσο απεγνωσμένα ως υποκείμενα σε αντι-κείμενα τόσο φευγαλέα, τόσο ρευστά;

Οι κύριοι άλλωστε υπεύθυνοι για την ολοένα και πιο δυνατή εξάρτησή μας από τα αντι-κείμενα δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως είναι τα συναισθήματά μας.Τι είναι όμως τα συναισθήματα; Αν μιλήσουμε απλά, δεν είναι τίποτε άλλο παρά κρίσεις, αξιολογήσεις. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά ταυτίσεις.

 Ο μηχανισμός της ταύτισης είναι κεντρικός στην ανάδυση του υποκειμένου οντογενετικά και φυλογενετικά. Αποτελεί κοινό τόπο είτε μιλήσουμε με όρους βιολογίας, είτε με όρους εξελικτικής ψυχολογίας, είτε με ψυχαναλυτικούς όρους.

Παρομοιάζοντας τον εαυτό μας και τον κόσμο -δεδομένου μάλιστα ότι τα όρια ανάμεσα σε αυτά τα δύο δεν είναι απολύτως  προσδιορισμένα- με ένα κινηματογραφικό φιλμ θα δούμε ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως εικόνα δεν είναι τίποτε άλλο παρά εκατομμύρια pixels , τα οποία αθροιστικά και με τη μεσολάβηση συναισθημάτων που προϋπάρχουν στο ρεπερτόριό μας (δηλαδή ταυτίσεων), συνιστούν αυτήν την εικόνα.

Η μεταφορά αυτή μπορεί ίσως να μας πείσει ότι παρακολουθώντας από απόσταση το αντι-κείμενο, είτε αυτό ονομάζεται εαυτός είτε κόσμος, με τρόπο ώστε τα pixels αυτά να μην είναι ορατά στο γυμνό μάτι, μπορούμε μέσα από επίμονη άσκηση να απο-ταυτιστούμε από τις στρεβλές προκαταλήψεις και τα απατηλά συναισθήματα. Και τότε ίσως αντί για το κενό, κάτω από τα πόδια μας προβάλλει η «κουνελότρυπα» για του καθενός μας την εσωτερική, μοναδική Αλήθεια.

Σοφία Κάσση

*βλ. δημοσίευση 1/11/2013

ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ

Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) η Ανακουφιστική Φροντίδα είναι η προσέγγιση που επιδιώκει τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με απειλητικό για τη ζωή τους νόσημα και των οικογενειών τους, μέσω της πρόληψης και ανακούφισης από το «υποφέρειν», που επιτυγχάνεται με την έγκαιρη αναγνώριση και ορθή αξιολόγηση και αντιμετώπιση του πόνου και των λοιπών οργανικών, ψυχοκοινωνικών και πνευματικών προβλημάτων.

Η Ανακουφιστική Φροντίδα θέτει ως στόχο την εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής ποιότητας ζωής μέχρι τη στιγμή του θανάτου χωρίς να επιδιώκει να τον  επισπεύσει αλλά ούτε και να τον αναβάλλει. Επικυρώνοντας τη ζωή και θεωρώντας το θάνατο ως μια φυσιολογική διαδικασία, προσφέρει την ουσιαστική εξατομικευμένη πλέον φροντίδα του ασθενούς είτε στο σπίτι είτε στο νοσοκομείο.

Η Ανακουφιστική Φροντίδα αφορά στη φροντίδα που αρχίζει μετά τη διάγνωση μιας σοβαρής νόσου, βαδίζει παράλληλα με την όποια άλλη θεραπεία για παράταση ζωής μέχρι την ολοκλήρωσή της και συνεχίζει ως φροντίδα ξενώνα. Αντί να προσφέρει πολύ λίγο, πολύ αργά σε κάποιον που πεθαίνει από μια τελική νόσο, αποτελεί ανοικτή πρόσβαση πρώτης γραμμής σε κάποιον που ζει με απειλητική για τη ζωή νόσο. Ωφελούμενοι της Ανακουφιστικής Φροντίδας είναι ασθενείς με χρόνια κακοήθη αλλά και μη κακοήθη νοσήματα όπως ασθενείς με καρκίνο, καρδιαγγειακά νοσήματα, AIDS, ασθενείς με χρόνια οργανική ανεπάρκεια (καρδιακή, αναπνευστική) και ηλικιωμένα άτομα με άνοια στα οποία παρατηρείται προοδευτική και παρατεταμένη επιδείνωση λειτουργικότητας.

Η άσκηση της Ανακουφιστικής Φροντίδας παρέχεται από μια καλά συντονισμένη διεπιστημονική ομάδα η οποία αποτελείται από εξειδικευμένο ιατρό, νοσηλευτή, κοινωνικό λειτουργό, ψυχολόγο, φυσιοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ιερέα και εθελοντές. Η ομάδα μπορεί να πλαισιωθεί και από άλλες ειδικότητες ανάλογα με τις ανάγκες.

Αποδεκτές αξίες στην Ανακουφιστική Φροντίδα είναι η αυτονομία, η αξιοπρέπεια, η ποιότητα ζωής του ασθενούς, η σχέση μεταξύ ασθενούς και επαγγελματία υγείας, η θετική στάση απέναντι στη ζωή και το θάνατο, η επικοινωνία, η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση της κοινωνίας, η διεπιστημονική προσέγγιση και η υποστήριξη στο θρήνο και στο πένθος. Οι εν λόγω αρχές διέπουν όλες τις σύγχρονες δομές παροχής φροντίδας, όπως ξενώνες, κατ’ οίκον νοσηλεία, μονάδες ημερήσιας φροντίδας και απασχόλησης, νοσοκομειακές μονάδες, ακόμη και μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), που λειτουργούν σε διάφορες χώρες, μεμονωμένα ή σε διάφορους συνδυασμούς.

Η Ανακουφιστική Φροντίδα δεν αναγνωρίζεται επίσημα στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, ως μια σημαντική θεραπευτική επιλογή. Συχνά, συγχέεται με την παραίτηση από την ενεργητική θεραπεία, αποφεύγεται με τη δικαιολογία του φόβου της εγκατάλειψης του ασθενούς και προτείνεται ως η έσχατη παρέμβαση. Ένας βασικός λόγος καλλιέργειας της λανθασμένης στάσης στην προσέγγιση των συγκεκριμένων ανθρώπων είναι η δυσκολία οριοθέτησης της χρονικής περιόδου του ανθρώπου στα όρια της ζωής. Πότε σηματοδοτείται αυτή η χρονική στιγμή; Ώρες, ημέρες, εβδομάδες, μήνες ή μήπως χρόνια πριν από το τέλος της ζωής;

Παρόλο αυτά τα τελευταία χρόνια σημειώνεται ένα βαθμιαία αυξανόμενο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από μεμονωμένα άτομα ή διεπιστημονικές ομάδες με τη μορφή ιατρείων πόνων, μονάδων βραχείας νοσηλείας και κατ οίκον νοσηλείας.

Ένα είναι σίγουρο, ότι η Ανακουφιστική Φροντίδα μπορεί και προσφέρει στήριξη, ελπίδα και ανακούφιση σε ασθενείς και φροντιστές για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

                                                                                                                       

                                                                                                                 Ελένη Χρα

 

Επι-δεσμός

 

 

Για την Γ.

 

Ο όρος είναι σχετικά πρόσφατος, ερίζουν δε για τα πνευματικά δικαιώματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους ρεύματα της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας. Στα ελληνικά αποδίδεται ως «ψυχική ανθεκτικότητα», στα αγγλικά με μια μόνο λέξη: «resiliency».

Ο όρος είναι μοντέρνος, μολονότι η εμπειρία που περιγράφει απλώνεται στα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτό που άλλοτε συνοψιζόταν ως «ιδρυματισμός» σήμερα μεταγράφεται ως «εξω-οικογενειακή φροντίδα», στην προσπάθεια το πολιτικά ορθό να συνοδεύεται από αντίστοιχης φιλοσοφίας και προσανατολισμού πρακτικές.

Περνώντας την πόρτα μιας μονάδας εξω-οικογενειακής φροντίδας η ψυχική ανθεκτικότητα ανθίζει αθόρυβα και σου αποκαλύπτεται σιγά-σιγά.

Αρκεί να μπεις στον “κήπο” για να τη δεις.

Στην αρχή βλέπεις την άρνηση. Την άρνηση του τραύματος, την άρνηση της πραγματικότητας. Κατά τη  μετάβαση (φυσική και ψυχική)  από το «σπίτι» -με όλες και παρ’ όλες τις υποκειμενικές συνδηλώσεις του- στο «εχθρικό» περιβάλλον  του «ιδρύματος», όλα τα παιδιά αρνούνται λιγότερο ή περισσότερο κατηγορηματικά να επιρρίψουν την παραμικρή ευθύνη στους γονείς που «άφησαν πίσω» . Αυτό είναι άλλωστε το κύριο διακριτικό γνώρισμα του τραύματος: η αδυναμία του υποκειμένου να το αντέξει. Και τότε το άγχος το κατακλύζει. Και τότε η άρνηση είναι το μόνο καταφύγιο.

Προοδευτικά το καταφύγιο αλλάζει μορφή. Είναι η στιγμή που το «ίδρυμα» αλλάζει όνομα και γίνεται το «μεγάλο σπίτι». Είναι η στιγμή που οι πρώιμες στρεβλές συνδηλώσεις για τη λέξη «σπίτι» αλλάζουν και αυτές ριζικά και επίπονα. Με κεντρική την έννοια της ιδιοκτησίας που εν γένει χαρακτηρίζει τη λέξη αυτή σε όλες της τις παραμέτρους, το υποκείμενο συμβολίζεται, έχει άρα είναι.

Στο σημείο αυτό μια μεγάλη εσωτερική διαδρομή έχει ήδη διανυθεί. Έπειτα από κάθε τραύμα τίποτα δεν είναι πια το ίδιο και η διαδρομή βαθιά μοναχική. Το περιβάλλον ωστόσο στο οποίο θα λάβει χώρα αυτή η διαδρομή θα σφραγίσει ανεξίτηλα το καινούριο υποκείμενο που θα αναδυθεί στο τέρμα της.

Το περιβάλλον είναι «σχέση». Οι σχέσεις που το υποκείμενο θα αναπτύξει με υγιή ενήλικα πρόσωπα αναφοράς θα δώσουν στον όρο «εξω-οικογενειακή φροντίδα» την επανορθωτική διάσταση που ευαγγελίζεται και στον όρο «ψυχική ανθεκτικότητα» τα εχέγγυα εκείνα ώστε από δυναμική διαδικασία να μεταμορφωθεί σε εσωτερική δύναμη του υποκειμένου.

Ασφάλεια, σταθερότητα, εμπιστοσύνη. Ποιότητες θολές κάποτε πίσω από τον  παραμορφωτικό καθρέφτη του τραύματος τώρα μοιάζουν σχεδόν χειροπιαστές μέσα  από τον καθρέφτη του σημαντικού Άλλου.

Αρκεί να μπεις στον “κήπο” και θα δεις.

 

Σοφία Κάσση

ΑΣΤΟ ΓΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ…….

Μην αναβάλλετε για αύριο ό,τι μπορείτε να κάνετε σήμερα.

Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

Πόσες φορές δεν έχουμε όλοι μας καθυστερήσει την πραγματοποίηση ενός στόχου ή την έναρξη μιας δραστηριότητας ή ενός έργου το οποίο μας έχουν αναθέσει; Πάρα πολλές!!! Τι γίνεται όμως όταν η συστηματική αναβολή εκτέλεσης στόχων μας «μπλοκάρει» επηρεάζοντας αρνητικά την καθημερινότητα; Τι επιπτώσεις έχει η αναβλητικότητα στην ψυχική υγεία του ατόμου;

Ο όρος αναβλητικότητα αναφέρεται στη συστηματική καθυστέρηση εκτέλεσης ενός έργου που είχαμε πρόθεση να ολοκληρώσουμε. Σύμφωνα με πολλούς ψυχολόγους πρόκειται για ένα είδος μηχανισμού αντιμετώπισης του άγχους. Το άτομο αισθάνεται ανακούφιση με το να αναβάλλει για αργότερα κάτι που έχει να κάνει και του προκαλεί άγχος. Στην πραγματικότητα όμως η μείωση του δυσάρεστου συναισθήματος είναι προσωρινή  καθώς η συνεχής καθυστέρηση μπορεί να προκαλέσει εντονότερο άγχος, φοβίες και ενοχές.

Συνήθως όσοι είναι αναβλητικοί προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη στάση τους υποστηρίζοντας ότι είναι πιο παραγωγικοί όταν βρίσκονται υπό πίεση και ότι σημασία δεν έχει πότε θα γίνει κάτι, αρκεί αυτό να ολοκληρωθεί με επιτυχία. Άλλες πάλι φορές μπορεί να δεσμευτούν σε ένα στόχο και να συζητούν γύρω από αυτόν χωρίς όμως να κάνουν ουσιαστικές κινήσεις για την πραγματοποίηση του.

Γιατί όμως οι άνθρωποι τείνουν να αναβάλλουν; Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους:

·        Δεν έχουν σαφείς στόχους

·        Έχουν χαμηλές προσδοκίες για το αποτέλεσμα

·        Φοβούνται την αρνητική κριτική

·        Είναι τελειομανείς

·        Φοβούνται να ρισκάρουν

·        Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση

·        Δεν έχουν ισχυρά κίνητρα

Πώς μπορεί να μειώσει κάνεις την αναβλητικότητα του;

·   Σχεδιάζοντας αυτό που θέλει να κάνει βάζοντας σαφείς και ρεαλιστικούς στόχους

·       Χωρίζοντας τους στόχους σε μικρότερα κομμάτια

·   Οργανώνοντας και προγραμματίζοντας το χρόνο έτσι ώστε να υπάρχει περιθώριο για δράση και ξεκούραση

·   Εντοπίζοντας και τροποποιώντας τις «δυσλειτουργικές σκέψεις» που οδηγούν στην καθυστέρηση

·       Αναζητώντας στήριξη από άλλους ανθρώπους

·       Ανταμείβοντας τον εαυτό του για καθετί που πετυχαίνει

Για να έρθει λοιπόν κάποιος αντιμέτωπος με την αναβλητικότητα του πρέπει να λάβει δράση! Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να οργανώσει, να ζήσει και να απολαύσει τη ζωή του όπως εκείνος επιθυμεί.

 Αρκεί να το κάνει τώρα!

Ελένη Χρα