Τρίτη 22 Σεπτεμβρίου 2015




Από την ταινία "Κυνόδοντας" του Γ.Λάνθιμου


Family Boom

Το 1947 ο Andre Malraux δημοσίευσε το Φανταστικό Μουσείο του. Στον απόηχο ενός ολέθριου για τον παγκόσμιο χάρτη πολέμου επιχείρησε να συγκεντρώσει και να ταξινομήσει ετερόκλητες μορφές τέχνης που σημειολογούσαν την πολλαπλότητα του ανθρώπινου υποκειμένου. Εβδομήντα περίπου χρόνια μετά και ενώ ο παγκόσμιος χάρτης εξακολουθεί να υφίσταται διαρκείς ανακατάξεις, ποιες απεικονίσεις θα συγκέντρωνε άραγε ένα αντίστοιχο φανταστικό μουσείο, αν μάλιστα η μόνη μορφή παραστατικής τέχνης ήταν η 7η τέχνη; Και αν την πολλαπλότητα του ανθρώπινου υποκειμένου αντικαθιστούσε η πολλαπλότητα των μοντέρνων εκφάνσεων της οικογένειας (από τη δεκαετία του ’50 δηλαδή και μετά);

Τα φιλμ «Φάνυ και Αλέξανδρος», «Κραυγές και Ψίθυροι» και «Φθινοπωρινή Σονάτα» του Ι. Μπέργκμαν με μια κρούστα βορειοευρωπαικής παγωμένης νοσηρότητας να καλύπτει τις επιφανειακά
politically correct οικογενειακές σχέσεις. Στην ίδια υπαινικτική ατμόσφαιρα- που όμως εδώ θα οδηγηθεί σε μια βραδυφλεγή κορύφωση- η «Οικογενειακή γιορτή» του Τ. Βίντενμπεργκ. Και την υποδόρια νοσηρότητα των βορειοευρωπαίων να προεικονίζει ήδη η υπόγεια θλίψη της αστικής αποξένωσης Ιαπώνων σκηνοθετών όπως του Γ. Όζου με το «Ταξίδι στο Τόκυο».

Τα φιλμ «Έβδομη Ήπειρος», «Το βίντεο του Μπένι», «Η δασκάλα του πιάνου» και «Η Λευκή κορδέλα»του Μ. Χάνεκε, αλλά και το κλασικό χιτσκοκικό «Ψυχώ» και η αλληγορική «Λάμψη» του Σ. Κιούμπρικ με τον κύκλο της βίας στο πλαίσιο της οικογένειας και την ψυχοπαθολογία των μελών της ως απότοκο αυτου του κύκλου να προεξάρχει. Στον ίδιο «κύκλο» ταινίες Ελλήνων σκηνοθετών («Σπιρτόκουτο», Γ.Οικονομίδης, «Κυνόδοντας»Γ. Λάνθιμος, «
Miss Violence» Α. Αβρανάς, «Xenia» Π. Κούτρας) με μια αισθητική αποδόμησης του ιερού τριπτύχου Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια.

Οι νέες μορφές οικογένειας που απασχολούν σταθερά και διαχρονικά τη διεθνή φιλμογραφία με την ταινία-σχόλιο του Ρ.Μπέντον «Κράμερ εναντίον Κράμερ» για την μετά το διαζύγιο εποχή μιας οικογένειας μέχρι την οπτική των αδελφών Νταρντέν για την ανάδοχη οικογένεια στο φιλμ «Το παιδί με το ποδήλατο» και την οιδιποδειακά χρωματισμένη μονογονεική οικογένεια του Κ.Ονορέ («Η μητέρα μου») και του Ξ.Ντολάν («
Mommy»). Η πυρηνική παιδοκεντρική οικογένεια που κρατάει τα σκήπτρα της δημιουργικής έκφρασης με όλες τις παραμέτρους που τη βαραίνουν και την απομυθοποιούν: το παιδί-project και οι γονείς-ελικόπτερα στον «Σολίστα» του Ν. Χιρσφέλντερ, στο «Little Miss Sunshine» των Ντέιτον-Φάρις και στο «Κορίτσι που εξαφανίστηκε» του Ν.Φίντσερ, το παρατεταμένο μορατόριουμ του «Tanguy» του Ε.Σατιλιέμε και της «Οικογενειακής Υπόθεσης» του Κ. Π. Νέτζερ, το μέλος-σύμπτωμα του οικογενειακού συστήματος του Ν.Αρονόφσκι στο «Ρέκβιεμ για ένα όνειρο», του Τ.Γκρηνγουντ στο «Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν» και στο «Precious»του Ν. Ντάνιελς, ο κατακερματισμός του γονεικού ζεύγους στο «Mαμούθ» των Ντελεπί-Κερβέρ και στο «’Ενα ευτυχές γεγονός» του Ρ. Μπεζανσόν, το εξαιρετικά επίκαιρο παιδί-γονιός του Ε. Λαρτιγκώ στην «Οικογένεια Μπελιέ».

Και κάπου ανάμεσα ταινίες που μιλούν για το πένθος («Δύσκολοι αποχαιρετισμοί:Ο μπαμπάς μου» Π.Παναγιωτοπούλου), την εγκατάλειψη(«Κανείς δεν ξέρει» Χ.Κόρε-Έντα), τη δύσκολη εφηβεία («Γλυκά 16»Κ.Λόουτς) και την ακόμη πιο δύσκολη ενηλικίωση («Μεγαλώνοντας» Ρ.Λινκλέιτερ).

Ταινίες  που μιλούν, που φλυαρούν. Το Φανταστικό Μουσείο χρόνο με το χρόνο γίνεται όλο και πιο σαρκαστικό, όλο και πιο σπαρακτικό. Χρόνο με το χρόνο η αναπαράσταση της οικογένειας  αποδομείται  ολοενα και πιο πολύ, ακόμη και μέσα από τη ματιά συντηρητικών σκηνοθετών που θα περίμενε κανείς να προασπίζονται, εθελοτυφλώντας ή εξωραίζοντας έστω, την οικογένεια ως το πλέον σταθερό και αδιαπραγμάτευτο σημείο αναφοράς μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει δραματικά: τον ανθεκτικότερο ίσως μύθο πριν τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο για την οικογένεια.

Το βέβαιο είναι ότι το Φανταστικό Μουσείο έχει να μας αποκαλύψει ακόμα πολλά. Προς γνώση των μεταγενέστερων και επίγνωση των συγχρόνων…

                                                                                                                              Σοφία Κάσση