Δευτέρα 30 Νοεμβρίου 2015

Γιατρός-Ασθενής: Μια ουσιαστική σχέση

Ως επικοινωνία μπορούμε να ορίσουμε την ανταλλαγή πληροφοριών, σκέψεων, απόψεων και συναισθημάτων ανάμεσα σε πρόσωπα, με χρήση του λόγου ή άλλων μέσων. Ένα σημαντικό στοιχείο της ποιοτικής παροχής φροντίδας στους ασθενείς αφορά στην ουσιαστική επικοινωνία όλου του προσωπικού με τον κάθε ασθενή, με βασικά συστατικά της την εμπιστοσύνη, την κατανόηση και την ειλικρίνεια.
Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις κλινικής συνέντευξης και λήψης ιατρικών αποφάσεων. Στην πατερναλιστική προσέγγιση οι γιατροί εστιάζουν το ενδιαφέρον τους αποκλειστικά στην περιγραφή των σωματικών συμπτωμάτων με στόχο τη διαγνωστική ταξινόμηση τους και στη συνέχεια οδηγούνται στην καλύτερη απόφαση για τον ασθενή χωρίς να έχουν συζητήσει ή διερευνήσει τις ανησυχίες ή τις απόψεις του. Στην ενημερωμένη προσέγγιση ο ασθενής παίρνει πιο ενεργό ρόλο καθώς ο ρόλος του γιατρού περιορίζεται στην παροχή δεδομένων και πληροφοριών για τις διάφορες θεραπείες ώστε ο πρώτος να καταλήξει σε μια απόφαση. Κάτι τέτοιο ωστόσο μπορεί να είναι παρακινδυνευμένο καθώς δεν είναι δυνατόν ο ασθενής να ενημερωθεί μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα για όλα όσα αφορούν την πάθηση του. Στην «από κοινού» προσέγγιση τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Ο γιατρός δημιουργεί κατάλληλη ατμόσφαιρα ώστε ο ασθενής να τον εμπιστευτεί και να είναι σε θέση να μοιραστεί όλα όσα τον απασχολούν, δίνοντας τη δυνατότητα στον πρώτο να τον καταλάβει και να τον ενημερώσει για όλες τις θεραπευτικές επιλογές του. Τις περισσότερες φορές παρουσιάζεται συνδυασμός στοιχείων από τα διάφορα μοντέλα.

Τα βασικά στοιχεία της δομής επικοινωνίας γιατρού-ασθενούς περιλαμβάνουν α)το φυσικό πλαίσιο (setting) μέσα στο οποίο πραγματοποιείται (π.χ. γραφείο, θάλαμος ασθενούς, διάταξη του χώρου, διάταξη των ατόμων που παραβρίσκονται  κ.ά. ) β)τις δεξιότητες καλής ακρόασης (π.χ. τήρηση σιωπής, όταν μιλάει ο ασθενής, επανάληψη της τελευταίας λέξης του ασθενούς κ.ά) γ)την  αναγνώριση των συναισθημάτων του ασθενούς  δ)τις πληροφορίες που δίνουμε στον ασθενή και ε)τη σύντομη αναφορά των βασικότερων θεμάτων της συζήτησης που προηγήθηκε.

Ωστόσο, συχνά παρεμβάλλονται εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών, κυρίως λόγω της δυσκολίας των επαγγελματιών να διαχειριστούν τα όσα θα τους αναφέρει ο ασθενής. Τα συνηθέστερα εμπόδια στην επικοινωνία είναι:
1. Ο καταιγισμός ερωτήσεων που δίνουν την αίσθηση της ανάκρισης και εμποδίζουν την προσωπική έκφραση.
2.   Η άσκηση κριτικής σε όσα λέγονται από τον ασθενή.
3.   Η ηθικολογία γύρω από τα ΄΄πρέπει΄΄ της συμπεριφοράς του ασθενούς.
4. Οι συμβουλές  για τη λύση προβλημάτων του ασθενούς, που μπορεί να τον κάνουν να νιώσει αδύναμος να αντιμετωπίσει δυσκολίες.
5.  Η ελαχιστοποίηση των ανησυχιών του  ασθενούς, που του δημιουργεί την αίσθηση ότι κανείς δεν τον καταλαβαίνει.
6.  Ο πρόωρος εφησυχασμός, του τύπου ΄΄Μην ανησυχείτε, όλα θα πάνε καλά΄΄.
7.   Οι απειλές και οι προειδοποιήσεις για αλλαγή της συμπεριφοράς του ασθενούς.
8.   Η αποφυγή συζήτησης ενός θέματος.

*

Οι δεξιότητες επικοινωνίας  αποτελούν ένα ουσιώδες βοήθημα για τη θεραπευτική σχέση. Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η ποιότητα  της θεραπευτικής σχέσης είναι μία ΄΄τέχνη΄΄ από τη μεριά του θεράποντος που ξεπερνά κατά πολύ την απλή εφαρμογή κάποιων γενικών κανόνων επικοινωνίας και περιλαμβάνει και στοιχεία της προσωπικότητας και της γενικότερης συμπεριφοράς  του κάθε ατόμου.

*Παπαγιάννης Αντώνιος (2003). Μιλώντας με τον Άρρωστο. Εισαγωγή στην Κλινική Επικοινωνία. University Studio Press             
                                                                                                                                                                                          
                                                                                                                  Ελένη Χρα